Քանի որ հանքի շատ մեծ մասը մնացել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում, GeoProMining ընկերությունը կարող է դիմել միջազգային արբիտրաժային դատարան մի քանի կոնվենցիաների շրջանակներում եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունից փոխհատուցում պահանջել Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած պաշարների չափով (մոտ 2.1-2.2 միլիարդ դոլար): Այս մասին նոյեմբերի 30-ին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց փաստաբան Սարգիս Գրիգորյանը:
Նրա խոսքով` դա վկայում է այն մասին, որ ՀՀ կառավարությունը չի ապահովել ընկերության ներդրումային իրավունքների պաշտպանությունը: «GeoProMining-ը կարող է պահանջներ ներկայացնել մի քանի պայմանագրերի շրջանակներում: Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ով է ուղիղ եւ փաստացի ներդրողը: Ընկերությունը կարող է հայց ներկայացնել Հայաստանի կառավարության դեմ` Հայաստանի եւ Նիդեռլանդների միջեւ ներդրումների խթանման եւ փոխադարձ պաշտպանության մասին համաձայնագրի շրջանակներում կամ նույն համաձայնագրի շրջանակներում, բայց` արդեն Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ 2001 թվականի:
Պահանջներ կարող են ներկայացվել նաեւ ԵԱՏՄ ստեղծման մասին 2014 թվականի համաձայնագրի շրջանակներում»,- ասաց նա: Փաստաբանը պարզաբանեց, որ ֆինանսական պահանջների գումարը կարող է ավելի քան 2 միլիարդ դոլար լինել, քանի որ GeoProMining-ը կարող է ընդհանրապես փոխհատուցում պահանջել ոչ միայն Ադրբեջանին անցած մասի համար, այլ նաեւ` սպասված դիվիդենտների եւ արդեն ներդրված միջոցների ամբողջ գումարը: «Բացի այդ, կարող են նաեւ տոկոսներ գանձվել: Այս ամենը` դատական գործընթացների ծախսերից բացի: Այժմ ընկերությունն արդեն իրականացնում է այս բոլոր հաշվարկները: Մենք, ըստ էության, կանգնած ենք նույն խնդրի առջեւ, ինչ «Լիդիան Արմենիա» ընկերությունը (Ամուլսարի հանքավայրի հետ կապված - խմբ.). ներդրողը փաստացի չի կարող շահագործել հանքը: Գիտեմ, որ «Լիդիան Արմենիա»-ն արդեն ծանուցագիր է ուղարկել ՀՀ կառավարություն, որ պատրաստվում է դատական հայց ներկայացնել: Այս պատմությունն ակնհայտորեն բացասաբար է ազդել երկրի ներդրումային գրավչության վրա»,- շեշտեց Գրիգորյանը:
Կշարունակի՞ արդյոք GeoProMining-ն իր գործունեությունը, ըստ փաստաբանի, կախված է իրեն հասանելի պաշարներից՝ եթե Հայաստանում մնացած ծավալները չհամապատասխանեն ընկերությանը, ապա նա դուրս կգա հայկական շուկայից եւ կփորձի բանակցել ադրբեջանական կողմի հետ: «Բացի այդ, նրանք կհաշվարկեն նաեւ քաղաքական ռիսկերը: Եթե կառավարության գործունեությունը նրանց համար կանխատեսելի է, ապա կարող են նաեւ մնալ: Բայց եթե հաշվարկները ցույց տան, որ այդ ռիսկերը չափազանց բարձր են, ապա կարող են փակել իրենց գործունեությունը Հայաստանում: Ներդրողները սիրում են քաղաքական կայունություն, պետական հաստատությունների արդյունավետ աշխատանք, իրենց ներդրումների առավելագույն պաշտպանություն: Եթե այս ամենը չապահովվի, ապա ներդրումները Հայաստանում կդադարեն: Մեծ ծրագրեր իրականացնելու կառավարության անկարողությունը այդ բառի ամբողջ իմաստով (օրինակ, ինչպես եղավ «Հյուսիս-Հարավ» ճանապարհի կառուցման հետ կապված) բացասական ազդեցություն է ունենում երկրի ներդրումային միջավայրի վրա»,- հավելեց նա: Նա նշեց, որ անհրաժեշտ է բարձրացնել ներդրումների գրավչությունը, առաջարկել մեծ նախագծեր, եւ ոչ թե պարզապես հանդիպել առանձին ընկերությունների ներկայացուցիչների հետ եւ քննարկել մասնավոր խնդիրներ, քանի որ հետպատերազմյան ճգնաժամը, օրինակ, միայն զբոսաշրջությամբ հաղթահարելն անհնար կլինի: «Անհնար է խոսել Ադրբեջանի հետ համատեղ ծրագրի իրականացման մասին՝ հաշվի առնելով քաղաքական եւ հետպատերազմյան մթնոլորտը։ Շատ քիչ ժամանակ է անցել: Փոխարենը, կարելի է դիտարկել արտոնություններ տրամադրելու հնարավորությունը, որպեսզի ընկերությունը մնա Հայաստանում եւ կարողանա ավելի արդյունավետ շահագործել մեր տարածքում մնացած հանքի մի մասը:
Դա կարեւոր է նաեւ այն տեսանկյունից, որ GeoProMining-ը Հայաստանում իրականացնի մեկ այլ նախագիծ: Ամեն ինչ պետք է արվի ներդրողին պահելու համար: Սա, ինչպես նաեւ ընկերության հետ երկխոսություն վարելու Հայաստանի կառավարության ընդհանուր կարողությունը եւ նրա համար շահութաբեր ու կանխատեսելի միջավայր ձեւավորելը՝ օգտագործելով ինչպես բանաձեւային, այնպես էլ ոչ ֆորմալ գործիքներ, ի վերջո կարող են կանխել, որ ընկերությունը դատական հայց ներկայացնի: Հիմա ամենակարեւորը երկրի ներդրումային գրավչությունը չփչացնելն է»,- եզրափակեց Գրիգորյանը: Հիշեցնենք, որ Սոթքի հանքավայրը շահագործող GeoProMining-ը մի քանի օր շարունակ գտնվում է հարկադիր պարապուրդի մեջ: Հանքը չի շահագործվում, քանի որ Ադրբեջանի զինված ուժերը փակել են դրա ճանապարհը: Նոյեմբերի 26-ին ՀՀ ՊՆ տեղեկատվության եւ հասարակայնության հետ կապերի վարչության պետ Գեւորգ Ալթունյանը NEWS.am-ին տված հարցազրույցում ասել էր. «Դատելով քարտեզից՝ եթե Քարվաճառի շրջանը անցնում է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ, ապա Սոթքի հանքավայրի որոշ հատվածներ կլինեն Քարվաճառի այդ հատվածում»:
