Երբ 1988-ի սկզբին Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը սրվեց: Հակամարտության արմատները հին են, այն պարզ լուծում չուներ այն ժամանակ եւ չունի այժմ՝ չնայած ինձ փորձում էին համոզել, որ դրան կարելի է հասնել սահմանների վերագծման միջոցով: Երկրի ղեկավարությունում կար միաձայն կարծիք, որ դա անընդունելի է: Այս մասին գրում է ԽՍՀՄ նախագահ Միխայիլ Գորբաչովը «Ռուսաստանը՝ գլոբալ քաղաքականության մեջ» ամսագրի համար իր հոդվածում:
«Ես կարծում էի, որ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ համաձայնության հասնելը հայերի եւ ադրբեջանցիների գործն է, եւ միության կենտրոնի դերն էր օգնել դրանց իրավիճակի կարգավորման հարցում, մասնավորապես՝ տնտեսական խնդիրների լուծման գործում: Վստահ եմ, որ դա ճիշտ գիծ էր:
Բայց ո՛չ կուսակցական կառույցները, ո՛չ երկու հանրապետությունների մտավորականությունը չկարողացան համաձայնության կամ նույնիսկ երկխոսության ճանապարհ գտնել: Եվ դրանք հետին պլան մղվեցին ծայրահեղականների կողմից: Իրադարձությունները ձնագնդի պես մեծացան: 1988-ի փետրվարի վերջին Սումգայիթ քաղաքում արյուն թափվեց: Կոտորածը կասեցնելու համար պետք էր զորքեր ներգրավել:
Այդ ժամանակահատվածում՝ 1987-1988 թվականներին, ես ձգտում էի ազգամիջյան վեճերի վերաբերյալ միասնական ժողովրդավարական մոտեցում մշակել: Դրա էությունն այն էր, որ ազգային խնդիրները կարող են իսկապես լուծվել միայն քաղաքական եւ տնտեսական բարեփոխումների ընդհանուր համատեքստում: Եվ պետք է ասեմ, որ սկզբում մերձբալթյան հանրապետություններում, Մոլդովայում, Վրաստանում, Ուկրաինայում ազգային շարժումները գործում էին վերակառուցմանն աջակցության կարգախոսների ներքո: Գրեթե ոչ ոք 1987 ին միությունից դուրս գալու հարց չէր դնում:
Բայց շատ արագ անջատողական միտումները սկսեցին գերակշռել ազգային շարժումներում: Իսկ հանրապետությունների կուսակցությունների ղեկավարները չգիտեին, թե ինչպես աշխատել ժողովրդավարության պայմաններում: Նրանք շփոթված էին: Դա արտահայտվեց Վրաստանում, երբ 1989 թվականի ապրիլին մարդիկ դուրս եկան Թբիլիսիի փողոցներ եւ հրապարակներ: Վրաստանի կոմկուսի կենտկոմի անդամները նույնպես պետք է դուրս գային ժողովրդի մոտ, սակայն նրանք նախընտրեցին նստել բունկերում: Եվ բանը հասավ դժբածտության. ուժ կիրառվեց՝ տարածքը ցուցարարներից «մաքրելու» համար, 21 մարդ զոհվեց, տասնյակ մարդիկ վիրավորվեցին:
Այս մասին դժվար է հիշել: Բայց հանգիստ խղճով կարող եմ ասել. Թբիլիսիի հանրահավաքը ցրելու որոշումը կայացվեց իմ թիկունքում՝ իմ կամքին հակառակ: Այդ ժամանակ եւ հետագայում ես ամուր կերպով հավատարիմ մնացի իմ կրեդոյին. ամենաբարդ խնդիրները պետք է լուծվեն քաղաքական միջոցներով՝ առանց ուժի կիրառման, առանց արյունահեղության»,- գրել է Գորբաչովը:
