Ուկրաինայում անօդաչու թռչող սարքի հաջողությունը արագացրել է երկար սպասված տեխնոլոգիական միտումը, որը շուտով կարող է մարտի դաշտ բերել աշխարհի առաջին լիովին ինքնավար մարտական ռոբոտներին՝ սկիզբ դնելով պատերազմի նոր դարաշրջանին, գրում է Defense News-ը:
Ռազմական վերլուծաբանների, մարտիկների եւ արհեստական բանականության հետազոտողների կարծիքով, որքան երկար է տեւում պատերազմը, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ անօդաչու սարքերը կօգտագործվեն թիրախները հայտնաբերելու, ընտրելու եւ առանց մարդու օգնության հարձակվելու համար:
Սա կնշանակի ռազմական տեխնոլոգիաների այնպիսի խորը հեղափոխություն, որքան գնդացիրների հայտնությունը: Ուկրաինան արդեն ունի կիսաինքնավար հարվածային անօդաչու թռչող սարքեր եւ դրոնների դեմ արհեստական բանականությամբ զինված միջոցներ։ Ռուսաստանը նույնպես պնդում է, որ ունի արհեստական բանականությամբ զենք: Բայց չկան հաստատված դեպքեր, երբ ազգը ռոբոտներ է օգտագործել մարտերի մեջ, որոնք սպանել են՝ գործելով ամբողջովին ինքնուրույն:
Փորձագետներն ասում են, որ դա կարող է միայն ժամանակի հարց լինել, երբ Ռուսաստանը կամ Ուկրաինան կամ երկուսն էլ կգործարկեն դրանք:
«Շատ երկրներ զարգացնում են այս տեխնոլոգիան,- ասել է Ջորջ Մեյսոնի համալսարանի սպառազինության ոլորտում նորարարությունների հարցերով վերլուծաբան Զաքարի Քալենբորնը,- Ակնհայտ է, որ դա այնքան էլ բարդ բան չէ»:
Անխուսափելիության զգացումը տարածվում է նաեւ ակտիվիստների վրա, որոնք տարիներ շարունակ փորձել են արգելել մարդասպան անօդաչու թռչող սարքերը, բայց այժմ կարծում են, որ պետք է բավարարվեն զենքի հարձակողական կիրառումը սահմանափակելու փորձով:
Ուկրաինայի թվային փոխակերպման նախարար Միխայիլ Ֆեդորովը համաձայն է, որ լիովին ինքնավար մարդասպան անօդաչու թռչող սարքերը «տրամաբանական եւ անխուսափելի հաջորդ քայլն են» զենքի մշակման գործում: Նա ասել է, որ Ուկրաինան «այդ ուղղությամբ շատ հետազոտություններ ու մշակումներ է անում»։ «Կարծում եմ, որ դրա ներուժը մեծ կլինի առաջիկա վեց ամիսների ընթացքում»,- ասել է Ֆեդորովը Associated Press-ին տված վերջին հարցազրույցում:
Ուկրաինացի փոխգնդապետ, նորարարական մարտական անօդաչուներով զբաղվող «Աերորոզվիդկա» ՀԿ-ի համահիմնադիր Յարոսլավ Գոնչարը վերջերս տված հարցազրույցում ասել է, որ Ուկրաինայի ռազմական ղեկավարությունը ներկայումս արգելում է լիովին ինքնավար մահաբեր զենքի օգտագործումը, թեեւ դա կարող է փոխվել։ «Մենք դեռ չենք անցել այդ սահմանը, եւ ես ասում եմ առայժմ, քանի որ չգիտեմ, թե ինչ կլինի ապագայում»: ասել է Գոնչարը, որի խումբը գլխավորել է Ուկրաինայում անօդաչու թռչող սարքերի մշակումը, էժանագին կոմերցիոն անօդաչու սարքերը մահացու զենքի վերածելով։
Ռուսաստանը կարող է ինքնավար արհեստական բանականություն ստանալ Իրանում կամ մեկ այլ տեղ։ Իրանի կողմից մատակարարվող Shahed-136 հեռահար կամիկաձե անօդաչու թռչող սարքերը խափանել են ուկրաինական էլեկտրակայանները, սակայն դրանք առանձնապես «խելացի» չեն։ Իրանն իր զինանոցում ունի այլ անօդաչու սարքեր, որոնք հագեցած են ԱԲ-ով։
Արեւմտյան արտադրողների խոսքով՝ Ուկրաինան հեշտությամբ կարող է իր կիսաինքնավար զինված անօդաչու սարքերը լիովին անկախ դարձնել՝ մարտադաշտում ձայնային խափանումները ավելի լավ հաղթահարելու համար:
Այս անօդաչու սարքերը ներառում են ամերիկյան արտադրության Switchblade 600-ը եւ լեհական Warmate-ը, որոնք ներկայումս մարդուց պահանջում են թիրախներ ընտրել ուղիղ տեսահոլովակի միջոցով:
«Switchblade-ի հետ լիովին ինքնավար առաքելության հասնելու տեխնոլոգիան այսօր արդեն գոյություն ունի»,- ասում է AeroVironment-ի գործադիր տնօրեն Վահիդ Նավաբին, որը դրա ստեղծողն է: Սա կպահանջի քաղաքականության փոփոխություն՝ անհատին հեռացնել որոշումների կայացման գործընթացից, ինչը, ըստ նրա, տեղի կունենա երեք տարի հետո:
Անօդաչու սարքերն արդեն կարող են ճանաչել թիրախները, ինչպիսիք են զրահամեքենաները, կատալոգավորված պատկերների միջոցով: Սակայն հակասություններ կան այն հարցի շուրջ, թե արդյոք տեխնոլոգիան բավականաչափ հուսալի է, որպեսզի մեքենաները չսխալվեն եւ խաղաղ բնակիչների կյանքեր չխլեն:
ՄԱԿ-ի զեկույցում ասվում է, որ մարդասպան ռոբոտներն իրենց դեբյուտը կատարել են Լիբիայի հակամարտությունում 2020 թվականին, երբ թուրքական արտադրության Kargu-2 անօդաչու թռչող սարքերը լրիվ ավտոմատ ռեժիմով սպանեցին անորոշ թվով մարտիկների:
STM-ի արտադրողի ներկայացուցիչն ասել է, որ զեկույցը հիմնված է «սպեկուլյատիվ, չստուգված» տեղեկատվության վրա եւ «չպետք է լուրջ ընկալվի»: Նրա խոսքով՝ Kargu-2-ը չի կարող գրոհել թիրախը, քանի դեռ օպերատորից հրաման չի ստացել։
ԱԲ-ով անօդաչուների թիվը շարունակում է աճել։ Իսրայելը դրանք արտահանում է տասնամյակներ շարունակ։
Այլ օրինակ է Պեկինի Blowfish-3 անօդաչու գրոհային ուղղաթիռը: Ռուսաստանն աշխատում է «Պոսեյդոն» կոչվող ստորջրյա միջուկային անօդաչու թռչող սարքի վրա: Ներկա պահին հոլանդացիները փորձարկում են ցամաքային ռոբոտ՝ 50 տրամաչափի գնդացիրով։
«Հեշտ չի լինի իմանալ, թե կհատի արդյոք Ռուսաստանը այս գիծը եւ երբ»,- ասում է Պենտագոնի Արհեստական բանականության միացյալ կենտրոնի ռազմավարության եւ քաղաքականության բաժնի նախկին տնօրենԳրեգորի Ս. Ալենը:
«Անօդաչու թռչող սարքում հեռակառավարման վահանակից լիարժեք ինքնավարության անցնելը կարող է նուրբ գործ լինել»,- հավելել է նա։
Տեխնոլոգիան առանձնապես բարդ չէ, ասում է ԱԲ առաջատար հետազոտող, Բերքլիի համալսարանի պրոֆեսոր Ստյուարտ Ռասելը: 2010-ականների կեսերին գործընկերները, որոնցից նա հարցազրույց է վերցրել, համաձայնել են, որ ասպիրանտները կարող են մեկ կիսամյակի ընթացքում ստեղծել ինքնավար անօդաչու թռչող սարք, որը «կարող է գտնել եւ սպանել մարդու, ասենք, շենքի ներսում»:
Ռազմական անօդաչու թռչող սարքերի համար միջազգային ցամաքային կանոններ սահմանելու փորձերը մինչ այժմ անհաջող են եղել: Խոշոր տերությունները, ներառյալ ԱՄՆ-ը եւ Ռուսաստանը, դեմ են արտահայտվել արգելքին:
Վաշինգտոնի քաղաքական գործիչները հայտարարում են, որ իրենք չեն համաձայնի արգելքին, քանի որ անօդաչու թռչող սարքեր մշակող մրցակիցներին չի կարելի վստահել էթիկայի կանոնները պահպանելու հարցում:
Ավստրալացի գիտնական Թոբի Ուոլշը, որն, ինչպես Ռասելը, պայքարում է մարդասպան ռոբոտների դեմ, հուսով է համաձայնության գալ որոշ սահմանափակումների վերաբերյալ, ներառյալ դեմքի ճանաչման եւ այլ տվյալներ օգտագործող համակարգերի արգելքը՝ անհատներին կամ մարդկանց կատեգորիաներին նույնականացնելու կամ հարձակվելու համար:
«Եթե մենք զգույշ չլինենք, դրանք շատ ավելի հեշտ կտարածվեն, քան միջուկային զենքը,- ասում է Ուոլշը, որը «Մեքենաներն իրենց վատ են պահում» գրքի հեղինակն է,- «Եթե դուք կարող եք ստիպել ռոբոտին սպանել մեկ մարդու, կարող եք ստիպել, որ նա սպանի հազարին»:
Մինչ օրս Պենտագոնը չի տվել «արհեստական բանականությամբ ինքնավար զենքի» հստակ սահմանումը եւ չի թույլատրել որեւէ նման զենք օգտագործում ամերիկյան բանակի կողմից։ Սա չի խանգարում ԱՄՆ-ում զենքի մշակմանը։ Ծրագրերն իրականացվում են Պաշտպանության առաջադեմ հետազոտական նախագծերի գործակալությունում, ռազմական լաբորատորիաներում, ակադեմիական հաստատություններում եւ մասնավոր հատվածում:
Պենտագոնն շեշտը դրել է արհեստական բանականության օգտագործման վրա: ՌՕ ուժերը ուղիներ են ուսումնասիրում օդաչուներին կառավարվող անօդաչու թռչող սարքերի հետ միավորելու համար: Գաղափարի կողմնակից, պաշտպանության նախկին փոխնախարար Ռոբերտ Օ. Ուորքը անցյալ ամիս ասել է, որ «խելագարություն կլինի չտեղափոխվել ինքնավար համակարգ» այն բանից հետո, երբ արհեստական բանականությամբ աշխատող համակարգերը գերազանցեն մարդկանց՝ մի շեմ, որն, ըստ նրա, հաղթահարվել է 2015 թվականին, երբ համակարգչային տեսողությունը ստվերեց մարդկայինը:
Իսրայելի «Երկաթե գմբեթ» հակահրթիռային վահանին թույլատրվում է ավտոմատ կերպով կրակել, թեեւ ասում են, որ դրան մարդ է հետեւում, որը կարող է միջամտել, եթե համակարգը ուղղվի սխալ թիրախի:
Մի քանի երկրներ եւ ԱՄՆ բանակի յուրաքանչյուր ստորաբաժանում մշակում են անօդաչու թռչող սարքեր, որոնք կարող են հարձակվել մահացու սինխրոնացված խմբերով, ասել է Քալենբորնը:
Արդյո՞ք ապագա պատերազմները մինչեւ վերջին դրոնը պայքարի կվերածվեն։ Սա այն է, ինչ Պուտինը կանխատեսել է 2017 թվականին ինժեներ-ուսանողների հետ հեռուստատեսային զրույցի ժամանակ։ «Երբ մի կողմի դրոնները ոչնչացվեն մյուսի դրոններով, նա այլ ելք չի ունենա, քան հանձնվելը»,- ասել էր նա:
