Ադրբեջանի իշխանությունները հայտնի «Գյանջայի իրադարձություններից» հետո անցած մեկ տարում ոչ միայն չեն հստակեցրել տեղի ունեցածը, այլեւ փորձել են վկաներին ու մասնակիցներին հարկադրել լռելու: Մինչդեռ այդ իրադարձությունների գործով երկու դատապարտյալ արդեն մահացել է բանտերում:
2019 թվականի սեպտեմբերի 29-ին քրեակատարողական ծառայության բժշկական հաստատությունում, ըստ պաշտոնական վարկածի, մահացել է «Գյանջայի գործով» դատապարտված Էշգին Գուլիեւը: Նա մեկ օր առաջ կոմայի մեջ էր հայտնվել եւ մահացել գիտակցության չգալով: Գուլիեւը տառապաում էր C հեպատիտով:
Գուլիեւը սեպտեմբերի 19-ին դատապարտվել էր 20 տարվա ազատազրկման: Նա «Գյանջայի գործով» բանտարկության մեջ մահացած երկրորդ դատապարտյալն էր: Մինչ այդ՝ հուլիսի 10-ին, քրեակատարողական ծառայության հիվանդանոցում մահացել էր Այդին Գուրբանովը, որի մոտ առկա էր ուռուցքային հիվանդություն: Հանգուցյալի ազգականների խոսքով՝ քննության ժամանակ նրա վրա ֆիզիկական ճնշում է գործադրվել, խոշտանգումներ են կիրառվել:
Ադրբեջանցի իրավապաշտպանների կարծիքով՝ գործով քննությունը թափանցիկ չի կատարվում, իսկ կալանավորվածների ազգականները նրանց խոշտանգելու մտավախություններ ունեն: Խախտվում են կալանավորների եւ դատապարտյալների իրավունքները:
Գյանջայի իրադարձությունների հետ կապված կալանավորվել էր ավելի քան 90 մարդ: Այս իրադարձությունների հետ կապված կալանավորումները քաղաքական դրդապատճառներ ունեն, քանի որ հոդվածների մեծ մասը քաղաքական բնույթի են: Օրինակ՝ նրանց մեծ մասը մեղադրվում է «սահմանադրական կարգի բռնի տապալման», «իշխանության բռնի զավթման», «անկարգությունների կոչերի» մեջ, չնայած կալանավորվածները քաղաքական գործունեությամբ չեն էլ զբաղվել: Հարցի քաղաքական երանգները պայմանավորված են այն հանգամանքով, որ Գյանջայի իրադարձություններն օգտագործելով՝ իշխանությունները լայնածավալ գործողություն են անցկացրել բողոքողներին լռել ստիպելու նպատակով:
Ձերբակալվածները ենթարկվել են դաժան խոշտանգումների։ Գյանջայի իրադարձությունների հետ կապված ձերբակալվածների մեծ մասն անմեղ է, մյուսները ենթարկվել են ահավոր մեղադրանքների եւ պատժի։ Այդ իրադարձություններից մեկ տարի է անցել, բայց այդ ընթացքում շատ քիչ տեղեկատվություն է եղել տեղի ունեցածի մանրամասների եւ էության մասին, դրա համար էլ հասարակությանը հետաքրքրող եւ անհանգստացնող հարցերը դեռ մնում են։ Գյանջայում մահափորձի իսկական էությունը թաքցնելը՝ պայմանավորված կառավարման համակարգի բնույթով, համապատասխանում է իշխանության շահերին։ Պատճառները կոռուպցիայի փաստերի մեջ են։
Հիշեցնենք, որ այսպես կոչված «Գյանջայի իրադարձությունները» սկսվել են զինված հարձակմամբ քաղաքի գործադիր իշխանության ղեկավար Էլմար Վելիեւի վրա 2018 թվականի հուլիսի 3-ին։ Հանցագործությունը կատարած Յունիս Սաֆարովն անմիջապես ձերբակալվել է եւ զինաթափվել ոստիկանության աշխատակիցների կողմից, որոնք դեպքի վայրում էին գտնվում։ Հուլիսի 10-ին Գյանջայում անկարգությունների ընթացքում (պաշտոնական վարկածով՝ կազմակերպվել էին 150-200 մարդուց բաղկացած կրոնական արմատական խմբի կողմից) զոհվել է ոստիկանության երկու սպա՝ Գյանջայի ոստիկանության գլխավոր վարչության պետի տեղակալ, գնդապետ Իլղար Բալաքիշիեւը եւ Գյանջայի Նիզամիի շրջանի ոստիկանական վարչության պետի տեղակալ, գնդապետ-լեյտենանտ Սամեդ Աբասովը։
Րաֆֆի Սամվելյան
