Անցյալ տարվա նոյեմբերին Հայաստանում ԱՄՆ դոլարի պաշտոնական փոխարժեքը երկար տարիների ընթացքում առաջին անգամ գերազանցել էր 500 դրամի սահմանը: Հիշեցնենք, որ 2004 թվականի դեկտեմբերի 2-ից այս շեմը հաղթահարվել էր միայն մեկ անգամ` 2005 թվականի հունվարի 13-17-ն ընկած ժամանակահատվածում: Այդ օրերին դոլարի անցումը 500 դրամի հոգեբանական շեմից զուտ շահարկումային բնույթ էր կրում եւ աժիոտաժ էր առաջացրել փոխանակման կետերում: Բայց շուտով արտերկրյա արժույթի վերադարձի հարցը ելման դիրքեր հաջողությամբ լուծվեց:

Ի տարբերություն դրա, ներկայումս դոլարի «թռիչքը» Հայաստանում պայմանավորված է ավելի լուրջ տնտեսական պատճառներով:

Զուտ գրաֆիկական տեսանկյունից, Ռուսաստանում եւ Հայաստանում ԱՄՆ դոլարի փոխարժեքի փոփոխությունները մոտավորապես նման հատկություններ ունեն, ինչը կարելի է տեսնել հետեւյալ գծապատկերից: Այն ցույց է տալիս Ռուսաստանում եւ Հայաստանում ԱՄՆ դոլարի պաշտոնական միջին ամսական փոխարժեքի դինամիկան 2020-ին եւ 2021-ի հունվար-մայիսին՝ 2019-ի դեկտեմբերի հետ տոկոսային հարաբերակցությամբ:

Սակայն այստեղ նմանություններն ավարտվում են: Ենթադրվում է, որ Ռուսաստանի համար ռուբլու թուլացումը դոլարի նկատմամբ որոշակի նպատակներ է հետապնդում: Ի վերջո, ռուսական կարգավորիչը ներկայումս ունի ազդեցության բավականին արդյունավետ լծակներ արտարժույթի շուկայի վրա: Հին տարիների իրավիճակը, երբ նավթի համաշխարհային գների անկումը Ռուսաստանում հանգեցրեց ԱՄՆ դոլարի կտրուկ ամրապնդմանը, այժմ դժվար թե կրկնվի: Ավելին, այս էներգակիրների գները նոր ռեկորդներ են գրանցում աճի գծի երկայնքով:

Ռուսաստանում ներկայումս գործում է, այսպես կոչված, «բյուջետային կանոն»: Օրինակ, այս տարվա բյուջեով նախատեսված է Urals նավթի արտահանման գինը մեկ բարելի դիմաց 43,3 դոլար: Նավթի եւ գազի արտահանման «լրացուցիչ» դոլարները (ստացվում են, երբ Urals նավթի փաստացի գինը գերազանցում է այս մակարդակը) գնում է երկրի ֆինանսների նախարարությունը: Արդյունքում, այս լրացուցիչ նավթադոլարները շրջանցում են արտարժույթի շուկան եւ այդպիսով չեն հանգեցնում ռուբլու ամրապնդման:

Ռուսաստանի արտաքին առեւտրի համար, ի տարբերություն Հայաստանի, բնորոշ է պրոֆիցիտը: Ընթացիկ տարին նույնպես բացառություն չէ: Չնայած ներմուծման գերազանցող աճին, հունվար-մարտ ամիսներին արտաքին առեւտրի շրջանառությունը կազմել է գրեթե 27,7 միլիարդ դոլար:

Արտաքին առեւտրում Հայաստանում ավելցուկ չի եղել, եւ առաջիկայում չի սպասվում: Հունվար-մայիս ամիսներին արտաքին առեւտրաշրջանառության բացասական հաշվեկշիռը հասել է 0,68 միլիարդ դոլարի։ Հույս կա միայն արտաքին դրամական փոխանցումների ֆիզիկական անձանց եւ միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների վարկերի: Դրան կարելի է գումարել այս տարվա փետրվարին թողարկված եվրապարտատոմսերը՝ 750 միլիոն դոլարի չափով, 10 տարի ժամկետով: Բայց հասկանալի է, որ այս միջոցը միայն ժամանակավոր ազդեցություն կունենա՝ միաժամանակ ավելացնելով Հայաստանի արտաքին պետական պարտքը:

Տարեկան գնաճը մայիսին կազմել է 5,9%: 2021թ. բյուջեով նպատակ էր դրված պահպանել գնաճը 4%-ի մակարդակում (սկսած նվազագույն 2,5%-ից մինչեւ առավելագույն 5,5%): Ներմուծումից սպառողական շուկայի կախվածությունը բարձրացնում է ապրանքների հետագա թանկացման, ինչպես նաեւ դրանցից կախված վճարովի ծառայությունների գների աճի ռիսկերը: Մինչդեռ, հունվար-մայիս ամիսներին ներմուծման գների ինդեքսը, նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ, 109,2% (!) Էր:

Ապրիլին Կենտրոնական բանկը հերթական միջամտությունն էր իրականացրել արտարժույթի շուկայում` միջազգային արտարժույթի պահուստների հաշվին: Նպատակը պարզ է՝ խոչընդոտել դրամի նկատմամբ ԱՄՆ դոլարի հետագա ամրապնդմանը եւ դրանով զսպել գնաճը եւ կայունացնել արտարժույթի շուկան: Բայց նման գործողություններն ունեն իրենց սահմանները:

Սմբատ Գրիգորյան