Այս տարվա հուլիսին արտասահմանից Հայաստանում ֆիզիկական անձանց դրամական փոխանցումների գումարը կազմել է 198,3 մլն դոլար, իսկ տարեկան կտրվածքով աճել է 20,6 մլն դոլարով (կամ 11,6%-ով):

Հիշեցնենք, որ անցյալ տարի նկատվում էր դրամական փոխանցումների ներհոսք, հատկապես՝ Ռուսաստանից: Ի թիվս այլ գործոնների, COVID-19-ի համավարակը նույնպես ազդեց: Ստորեւ բերված գծապատկերներից առաջինը ցույց է տալիս դրամական փոխանցումների ներհոսքի ամսական դինամիկան՝ 2019-2021 թվականների հունվար-հուլիս ամիսների համար:

Ինչպես տեսնում ենք, այս տարվա մարտից «նախակորոնավիրուսային» 2019 թվականի ցուցանիշները հետեւողականորեն գերազանցվել են: Սա առաջընթացը, մասնավորապես, ապահովվել է ԱՄՆ-ից ստացվող դրամական փոխանցումների ծավալների կտրուկ աճով, ինչն այս երկրում մեր սփյուռքի շնորհիվ է: Փոխանցումներիոլորտում տեղաշարժերի ավելի լավ ներկայացման համար գծապատկերներով ներկայացնենք 2019-2021 թվականների հունվար-հուլիս ամիսների ցուցանիշները (տե՛ս գծապատկերներից երկրորդը):

Ինչպես դրամական փոխանցումների ներհոսքի, այնպես էլ արտահոսքի մեջ ավանդաբար առաջատարը Ռուսաստանն է: Ընդ որում, ինչպես ներհոսքի եւ արտահոսքի բացարձակ արժեքով, այնպես էլ տեսակարար կշռով` ընդհանրապես բոլոր երկրների համար:

Այս տարվա հունվար-հուլիսին Ռուսաստանից Հայաստան դրամական փոխանցումների ներհոսքը կազմել է 463 մլն դոլար (բոլոր երկրներից ընդհանուր ներհոսքի 40%-ը), իսկ արտահոսքը` 220 մլն դոլար (ընդհանուր արտահոսքի 33%-ը): Նկատենք, որ տարիներ առաջ Ռուսաստանի մասնաբաժինը մի քանի անգամ ավելի բարձր էր: Օրինակ, 2012-ին այն գերազանցել է 85%-ը: Բայց այն ժամանակ Ռուսաստանում ԱՄՆ դոլարի միջին փոխարժեքը կազմում էր 31 ռուբլի, իսկ այժմ` հաշվետու հունվար-հուլիսին` ավելի քան 74 ռուբլի: Այսինքն՝ ռուբլով նույն գումարի դիմաց դոլար փոխանցելիս ստացվում է 2,4 անգամ ավելի քիչ:

Երկրորդ տեղը այժմ զբաղեցնում է ԱՄՆ-ը՝ հունվար-հուլիս ամիսներին փողի ներհոսքը կազմել է 314 մլն դոլար (ընդհանուր արդյունքի մասնաբաժինը` 27%), իսկ արտահոսքը` 108 մլն դոլար (մասնաբաժինը` 16%) . Այս երկրից արժույթ ստանալու գծով առաջընթացն ակնհայտ է: Բավական է համեմատել ընթացիկ տարվա յոթ ամսվա վերը նշված հոսքի ծավալը՝ ամբողջ 2012 թվականի ցուցանիշի հետ, որը չի հասել 67 մլն դոլարի մակարդակին:

Ռուսաստանի հարցով մեկ այլ ցուցանիշ նույնպես վատթարացել է: Նկատենք, որ ժամանակին այն փոխանցվող գումարի ներհոսքի եւ արտահոսքի ամենալավ հարաբերակցությունն ուներ: Սակայն իրավիճ արդյունքումիրավիճակը զգալիորեն փոխվել է: Բերենք այս ցուցանիշի տեղաշարժը 2011 թվականի հունվար-հուլիս եւ 2021 թվականների համար: Նշված տասը տարիների ընթացքում Ռուսաստանից դրամական միջոցների ներհոսքի չափը կրճատվել է 1,4 անգամ: Բայց արտահոսքը, ընդհակառակը, ավելացել է 2,4 անգամ: Այս երկու հակադիր գործոնների ազդեցության տակ դրական մնացորդի սալդոն նվազել է 2,3 անգամ:

Տարիներ առաջ Ռուսաստանից «դոլարային» փոխանցումները բառացիորեն փլուզվեցին՝ ռուսական ռուբլու նկատմամբ այս արժույթի վերը նշված բազմակի ամրապնդման պատճառով: Բայց, չնայած փողի ներհոսքի անկմանը, այն դեռ զբաղեցնում է (եւ, ինչպես կարելի է ենթադրել, տեսանելի ապագայում կզբաղեցնի) առաջատար տեղ այս ոլորտում: Ավելացնենք, որ երբ աշխատանքային միգրանտները վերադառնում են տուն, նրանցից շատերն իրենց հետ բերում են իրենց աշխատած փողերը: Սա հաշվի առնելով՝ Ռուսաստանից փողերի ներհոսքը կարող է ավելի մեծ լինել:

Բայց կրկին արտագաղթը մեծ մասշտաբներ է ձեռք բերել, ինչը կհանգեցնի բավական կանխատեսելի հետեւանքների մեր երկրի համար: Վերջին տարիներին մեր քաղաքացիների կողմից Ռուսաստանի քաղաքացիություն ընդունելու գործընթացն արագացել է: Այսպես, 2018-2020 թվականներին եւ այս տարվա հունվար-հունիս ամիսներին Ռուսաստանի քաղաքացիություն է ստացել 103,6 հազար մարդ: Ինչպես կարելի է ենթադրել, նրանց մի մասը նախկինում Ռուսաստանում զբաղվել է սեզոնային աշխատանքով: Դե, իսկ հետո, մենք որոշեցինք ընդմիշտ մնալ այս երկրում: Թե ինչպես դա կազդի Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների (այսինքն՝ ոչ առեւտրային փոխանցումների) վրա, դեռ պարզ չէ:

Դրամական փոխանցումների որոշակի մասը Հայաստան է գալիս աշխատանքային միգրանտներից, առաջին հերթին՝ Ռուսաստանից: Անկախ «աշխատանքային միգրանտ» հասկացության նկատմամբ վերաբերմունքից, սա իրականություն է, որի հետ պետք է համակերպվել: Ի վերջո, չպետք է անտեսել տրանսֆերտների հսկայական դերը երկրի տնտեսության մեջ:

Այսպես, պետական բյուջեի եկամուտների մասով դրամական փոխանցումների ներհոսքի չափը հունվար-հուլիսին կազմել է ավելի քան 64%(!): Մոտավոր հաշվարկներով` նույն ժամանակահատվածում բնակչության եկամուտները կազմել են մոտ 1,1 տրիլիոն դրամ, իսկ փոխանցումների ներհոսքի իրական չափը` 0,6 տրիլիոն դրամ: Նկատենք, որ արտերկրից դրամական փոխանցումների զգալի մասը տրանսֆերներ են (այսինքն` դրամական օգնություն ընտանիքներին` փոխանցումներ ստացողներին):

Միաժամանակ Ռուսաստանը (որին ուղարկվում է մեր աշխատանքային միգրանտների հիմնական հոսքը) որոշակիորեն խստացնում է երկրում մնալու կանոնները: Օրինակ, աշխատանք ստանալ ցանկացողների համար նոր պահանջներ են ներկայացվել ռուսական օրենսդրության հիմունքներով քննություն հանձնելու համար: COVID-19-ի պատճառով երկիր մուտք գործելու որոշ սահմանափակումներ դեռ մնում են: Այս ամենը պատնեշ է ստեղծում (երբեմն՝ անհաղթահարելի) մեր շատ քաղաքացիների համար, ովքեր ցանկանում են ժամանակավոր աշխատանք գտնել Ռուսաստանում:

Սակայն որոշ նախկին միութենական հանրապետություններ ակտիվորեն զբաղվում են իրենց քաղաքացիների աշխատանքային միգրացիայի հետ կապված խնդիրների լուծմամբ: Այդ թվում՝ Ռուսաստանի օգնությամբ, որը շահագրգռված է դրսից աշխատանքային ռեսուրսների ներհոսքով: Օրինակ, Ռուսաստանի շինարարության նախարարությունը սկսում է Ուզբեկստանից չարտերային գնացքներով աշխատանքային միգրանտների ներմուծման փորձնական նախագիծ: Նույն Ուզբեկստանում պետությունը գումար կհատկացնի աշխատանքային միգրանտներին` արտասահմանյան երկրներում աշխատանքային վիզաների ձեւակերպման եւ ավիատոմսերի արժեքի մի մասի փոխհատուցման համար:

Ռուսաստանի զբաղվածության հնարավորությունները բառացիորեն անվերջ են: Ահա այս թեմայով «թարմ» նորությունը: Ինչպես վերջերս հայտարարել էր Ռուսաստանի մայրաքաղաքի փոխքաղաքապետը, Մոսկվային պակասում է 200 000 միգրանտ-շինարար: Վատ լուր չէ մեր աշխատանքային միգրանտներից շատերի համար, ովքեր ձգտում են հենց շինարարի աշխատանք գտնել:

Զարմանալի չէ, որ շահագրգիռ երկրները (ինչպես Ուզբեկստանը) ցանկանում են օգտվել այդ հնարավորություններից: Այնպես որ, եթե մեր պետությունը չի լուծում աշխատանքի եւ քաղաքացիների կենսամակարդակի բարձրացման հարցերը հայրենիքում, ապա գոնե աշխատանքային միգրանտներին օգներ նրանց խնդիրների լուծման հարցում։

Սմբատ Գրիգորյան