NEWS.am-ը Կոսովոյի հարցով Հաագայի դատարանի կայացրած որոշման շուրջ բլից-հարցազրույց է ունեցել ՀՀ Ազգային ժողովի նախկին նախագահ Տիգրան Թորոսյանի հետ:

Պրն. Թորոսյան, ինչպե՞ս եք գնահատում ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանի՝ Կոսովոյի հարցով կայացրած որոշումը, ըստ որի Կոսովոյի միակողմանի անկախության հռչակումը չի հակասում միջազգային որեւէ օրենքի:

Իհարկե, հայտնի է, որ Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումը խորհրդակցական նշանակություն ունի: Սակայն դա չի կարող նսեմացնել որոշման կարեւորությունը: Ավելին, այս որոշումը բացառիկ է այն առումով, որ վերաբերվում է եվրոպական հակամարտությանը, քանի որ նման որոշումներ այլ տարածաշրջանների վերաբերյալ դատարանն անցյալում ունեցել է: Այդ առումով եւս այս որոշումը կարեւոր է Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման համար: Եթե մեկ նախադասությամբ բնութագրենք որոշումը, ապա պետք է ի պատիվ դատարանի ասել, որ ԱՄԴ-ն հավատարիմ մնաց միջազգային իրավունքի նորմերին:

Բայց կա տեսակետ, որ Հաագայի դատարանի որոշումը առավելապես քաղաքական, այլ ոչ իրավական դրդապատճառներ ուներ։

Ընդհանրապես, ցանկացած հարց, առավել եւս` հակամարտությունների կարգավորումն, ունի մի շարք բաղադրիչներ` քաղաքական, իրավական, պատմական, հոգեբանական եւ այլն: Եվ հաջողություն կարող է ակնկալել այն կողմը, որն արդյունավետ է աշխատում բոլոր ուղղություններով: Ցավոք, Հայաստանում մշտապես թերագնահատվել է իրավական բաղադրիչի նշանակությունը, մինչդեռ այն Ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման գործընթացում հայկական կողմի ամենաուժեղ կռվանն է: Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքը եւ դրա իրացումն անթերի է: Սրանք սոսկ խոսքեր չեն: Ի տարբերություն նրանց, ովքեր սոսկ նման հայտարարություններ են անում, թե առանձին հոդվածներով եւ թե մենագրությամբ, որն ի դեպ մի քանի օր առաջ լույս տեսավ արդեն անգլերեն, կարողացել եմ դա ապացուցել միջազգային իրավունքի նորմերի հիման վրա հակամարտության վերլուծությամբ: Ընդ որում, ցույց տալով, որ Կոսովոյի  համեմատ Լեռնային Ղարաբաղն ունի մի շարք առավելություններ: 

Կարելի՞ է ասել, որ մյուս նմանատիպ հակամարտությունների դեպքում միջազգային  հանրությունը կրկին նման դիրքորոշում կցուցաբերի: Ի՞նչ հետեւանքներ կարող է ունենալ, մասնավորապես, ԼՂՀ խնդրի կարգավորման հարցում:

Նախադեպը կարեւոր գործոն է, սակայն միջազգային իրավունքի շրջանակներում այն նորմաստեղծ նշանակություն չունի: Անգամ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման դեպքում, որտեղ միջազգային իրավունքի տեսակետից ամեն ինչ արվել է անթերի, հաջողություն ակնկալելու համար պահանջվում է հսկայածավալ աշխատանք եւ հայկական կողմի ռազմավարության արմատական վերանայում: Եվ դա ոչ միայն այն պատճառով, որ Արդարադատության միջազգային դատարանը, ինչպես ցանկացած դատարան, որոշումներ է ընդունում ոչ միայն միջազգային իրավունքի նորմերի, այլեւ կողմերի բերած փաստերի ու փաստարկների հիման վրա: Անգամ ամենաարդարացի դիրքորոշումը կարող է աջակցություն չստանալ, եթե դրանք խնամքով պատրաստված չլինեն: Ոչ թե դատարանն է պարտավոր դա անել, այլ շահագրգիռ կողմերը, առավել եւս խնդրի էության նենգափոխմանն  ուղղված ադրբեջանական ջանքերի եւ մի շարք շահագրգիռ կողմերի ոչ բարենպաստ հետաքրքրությունների պարագայում: Եվ ամենակարեւորը: Եթե Հայաստանի Հանրապետությունը լուրջ ակնկալիքներ ունի, որ խնդիրը պետք է կարգավորվի ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա, ապա նախ ինքը պետք է հարգի Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքը: Լեռնային Ղարաբաղի շահերը բանակցություններում պետք է ներկայացնի ոչ թե Հայաստանի, այլ ԼՂՀ ներկայացուցիչ: Հակառակ դեպքում հնարավոր չէ հաջողություն ակնկալել` փաստորեն նպաստելով Ադրբեջանի պնդման ուժեղացմանը, որ հակամարտությունը ոչ թե Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ է, այլ Ադրբեջանի եւ Հայաստանի: Ավելին, շարունակելով ներկայացնել ԼՂՀ-ն բանակցություններում` Հայաստանի իշխանությունները ամրապնդում են նաեւ Մինսկի խմբի համանախագահների անհեթեթ տեսակետը, թե Լեռնային Ղարաբաղը կմիանա բանակցություններին հիմնական սկզբունքներն ու լուծումները ճշտելուց հետո:  Ցավոք, դա միակ սխալը չէ: Մասնավորապես, առանց որեւէ հիմքի հայկական կողմը մի կողմ է դրել 1991թ. ԼՂՀ անկախության հանրաքվեի արդյունքները, մինչդեռ Կոսովոն նոր հանրաքվեի չգնաց: 

Հայաստանի իշխանությունները գոնե այսօր պետք է հասկանան, որ անհրաժեշտ է օր առաջ հրաժարվել տղայական մոտեցումներից ու 90-ականների սկզբին ձեւավորված իրենց կաղապարված ու հիմնովին արատավոր պատկերացումներից` հակամարտության լուծման հնարավորությունների եւ , մասնավորապես, այդ նպատակով միջազգային իրավունքի նորմերի կիրառման վերաբերյալ:

Զրույցը վարեց Անի Ղազարյանը